Towarzystwa Historycznego "ROK 1920"

Michał M.

Proponuję zrobić tu możliwie pełną i udokumentowaną listę „ścisłości” i „nieścisłości” związanych z militariami w filmie. Chodzi o to by biorąc za podstawę film Hoffmana przybliżyć się do poznania ówczesnego świata w najdrobniejszych detalach.
Zaznaczam że, nie chodzi o krytykowanie i ocenianie, ale o spokojne i rzeczowe przedyskutowanie tego co w filmie dokładnie oddaje rzeczywistość, a co nie jest z nią zgodne.

Wszelkie komentarze i własne uwagi mile widziane.

Michał M.

Mundur Marszałka
Na filmie Marszałek występuje w szarym mundurze bez oznaczeń, z Virtuti i odznaką 1 Brygady Legionów i szablą wz 17. Zdjęcia z epoki zdają się dowodzić, że Piłsudski rzeczywiście najczęściej chodził w roku 1920 w mundurze bez oznaczeń stopnia. Warto jednak zauważyć, że jego maciejówka nie miała jasnych guzików, odznaka 1Brygady Legionów którą widzimy na filmie pojawia się u Marszałka bardzo rzadko, zaś najczęściej chodzi on tylko z odznaką Szkoły Oficerskiej Związku Strzeleckiego (tzw parasol). Virtuti pojawia się u marszałka zasadniczo tylko w sytuacjach uroczystych. W takich okolicznościach pojawiają się też u Piłsudskiego ciemne, proste spodnie i jasne rękawiczki. Warto, też zauważyć, że wbrew temu co widzimy na filmie Piłsudski nosił szablę wz. 17 w wersji oficerskiej, a nie kawaleryjskiej.
[link widoczny dla zalogowanych]
[link widoczny dla zalogowanych]

Michał M.

Okopy
Na filmie widzimy okopy szerokie na jakieś 3-4 metry z kozłami hiszpańskimi na ich brzegach. W rzeczywistości I linia okopów na przedmościu warszawskim była kopana w pośpiechu i doprowadzono ją ledwie do postaci klasycznych, wąskich transzei do strzelania stojąc. Odcinek południowy obrony i II linia oparte były na umocnieniach niemieckich z I wojny światowej. Mamy tam klasyczne transzeje z poprzecznicami, a także małe schrony betonowe: obserwacyjne i dla ckm. Przeszkody z drutu kolczastego były rozmieszczane nie bezpośrednio przy okopach ale ok. 300m z przodu i miały postać sieci kolczastej rozpiętej na drewnianych palikach. Na wielu odcinkach przedmościa udało się zainstalować 4 rzędy tych palików.
[link widoczny dla zalogowanych]
[link widoczny dla zalogowanych]

Michał M.

Czołgi te rzeczywiście brały udział w walkach o Radzymin. Pluton tych maszyn wspierał natarcie Dywizji Litewsko-Białoruskiej na Radzymin w dniu 15 sierpnia. Niestety atak załamał się w wyniku kontrataku sowietów ze skrzydła. Następnego dnia, po zajęciu miasta czołgi odegrały główna rolę przy powstrzymaniu ostatniego ataku bolszewików wspartych samochodami pancernymi.
[link widoczny dla zalogowanych]
[link widoczny dla zalogowanych]

Michał M.

Ogłoszony w lipcu 1920 roku zaciąg do Armii Ochotniczej zainicjował masowe zgłaszanie się harcerzy do punktów rekrutacyjnych. Harcerze, jako element już wyszkolony, karny, przyzwyczajony do niewygód i bardzo ideowy był często kośćcem formowanych oddziałów. W niektórych wypadkach formowano też pododdziały harcerskie, np. kompanie szturmowe. Harcerze młodsi byli przyjmowani do pełnienia funkcji pomocniczych (warta, służba sanitarna, łącznikowa itp.) Wbrew temu co widzimy w filmie, harcerze, tak jak wszyscy inni ochotnicy otrzymywali wojskowe mundury. W niektórych wypadkach przypinali oni do mundurów harcerskie krzyże lub/i lilijki.
[link widoczny dla zalogowanych]
[link widoczny dla zalogowanych]
[link widoczny dla zalogowanych]

Michał M.

W filmie można zobaczyć trzy odmiany karabinów maxi. Kopie niemieckiego karabin wz 08, radziecki karabin maxi wz 10 z karbowaną chłodnicą z lat trzydziestych i podobny radziecki maxim wz 10 z lat czterdziestych z karbowaną chłodnicą i dużym wlewem wody.
W wojnie polsko-rosyjskiej także uczestniczyły trzy odmiany ckm maxim:
niemiecki wz 08 (taki jak w filmie), radziecki maxim wz 05 (z mosiężną chłodnicą) i maxim wz 10 z chłodnicą stalową okrągłą (i bardzo rzadko z chłodnicą karbowaną). Warto dodać, że w niewielkich ilościach obie strony używały brytyjskiego ckm Vickers, który był po prostu wyspiarskim klonem tego samego maxima. Co istotne dla widzów filmu, miał on karbowaną chłodnicę zbliżoną do używanych w filmie maximów z lat trzydziestych.
[link widoczny dla zalogowanych]
Zdobyty pod Czernobylem ckm Maxim wz 05 lub 10
[link widoczny dla zalogowanych]
CKM Vickers na podstawie Sokołowa ze zbiorów Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie
[link widoczny dla zalogowanych]
Maxim z lat czterdziestych

Michał M.

W filmie widzimy zasadniczo dwa typy wybuchów pocisków artyleryjskich. Pierwszy to klasyczny wybuch granatu uderzającego w ziemię (najpierw błysk, potem grudy ziemi i dym w formie stożka), typ drugi to unosząca się do góry kula ognia przypominająca nieco efekty wybuchu bomb napalmowych.
Napalm został oczywiście wynaleziony długo po roku 1920, a jego szersze wykorzystanie nastąpiło dopiero pod koniec II wojny światowej. W czasie I wojny światowej artyleria używała co prawda pocisków zapalających ale stosowano stałe substancje zapalające, głównie biały fosfor dający dużo dymu, a pod koniec wojny także termit. Ciekłe substancje zapalające (np. benzyna z naftą) mogące tworzyć efekt podobny jak filmowe kule ognia stosowano tylko w moździerzach. Należy jednak pamiętać, że bolszewicy posiadali w roku 1920 niewielką tylko liczbę prymitywnych lekkich moździerzy, watpliwe by mieli do nich amunicję zapalającą, a nawet gdyby, to ich pociski miały zbyt małą objętość by wytworzyć tak spektakularne wybuchy jak na filmie.
[link widoczny dla zalogowanych]

Hubertus1656

Czy nie było w tym okresie "mody" na szrapnele? swego czasu udało mi się jeden wydobyć z przedpiersia w Emowie- wybuchł już w przedpiersiu i grunt przytłumił energię wybuchu-była i szklanka i kulki i fragmenty mechanizmów zapalnika.

Michał M.

Oczywiście szrapnele były powszechnie stosowane w roku 1920. W I wojnie wykazały one sporą skuteczność. Czytałem o przypadku gdy dwa (!) szrapnele wybiły niemal do nogi cały szwadron jazdy posuwający sie w kolumnie. Charakterystycznych wybuchów w powietrzu nie widać ich jednak w filmie Hoffmana.

jazlowiak

Fragment ze szrapnelami wypadł z filmu.

Sławek S.

A może zobaczymy go w serialu?

Andrzej G

Znaczy się ,wypadł z filmu za kadr i tam dopiero eksplodował , drugiego nie mieli i w filmie go nie będzie Very Happy

Michał M.

Mundur Oli

W filmie Natasza Urbańska nosi mundur, który zapewne ma naśladować mundur wz 19. Rzeczywiście mundur jest zielony, ma 5 guzików, wysoki kołnierz i patki piechoty (?!). Niestety krój munduru jest całkowicie ahistoryczny i najwyraźniej ma przede wszystkim podkreślać walory aktorki. Prawidłowy jest natomiast biały kołnierz koszuli wyłożony na mundur. Tak właśnie nosiła się część ochotniczek w Ochotniczej Legii Kobiet.

Warto tu wspomnieć, że scena w której Ola chwyta za karabin maszynowy i niemal sama odpiera atak bolszewików nie jest wyłącznie fikcją literacką. Bliźniaczo podobna scena wydarzyła się 14 lipca 1920 roku pod Wilnem. Tego dnia rozpoczął się odwrót polskich oddziałów z Wilna. Niestety rozkaz nie dotarł do wszystkich odcinków. Podporucznik Wanda Gertz, zastępca dowódcy wileńskiego batalionu OLK, samodzielnie zarządziła odwrót ale sama została z przygodnie napotkanymi żołnierzami i karabinem maszynowym we wsi Niemirze. W razie ataku nieprzyjaciela miała powstrzymać ofensywę i umożliwić odwrót oddziałowi. Za czyn ten dostała później order Virtuti Militari.

[link widoczny dla zalogowanych]
[link widoczny dla zalogowanych]
[link widoczny dla zalogowanych]

Hubertus1656

co do okopów to jest kilka ciekawych kadrów tych filmowych:

[link widoczny dla zalogowanych]